जर्मनीच्या शिक्षण प्रणालीचे रहस्य :  शिक्षणाच्या उत्कृष्टतेचा प्रवास !!! 2024

देशाच्या प्रगतीसाठी जे मुद्दे ग्राह्य धरले जातात त्यातील एक म्हणजे ‘शिक्षण’ होय. कोणत्याही देशाची प्रगती साधायची असेल तर देशातील लहान मुलांच्या शिक्षणाचा पाया विचारपूर्वक रचला जायला हवा. आज प्रत्येक देशाच्या राज्यकारभाराची, शिक्षणाची एक ठराविक रचना आहे. साधारणपणे त्या  देशातील हवामान, लोकसंख्या, संस्कृती, भाषा या सर्वांचा विचार करून तेथील शिक्षणपद्धती (German Education System) आखण्यात येत असल्याचे दिसून येते.

परंतू शिक्षणातील सर्वात महत्त्वाचा मुद्‌दा हाच असायला हवा, की मुलांच्या क्षमतेचा संपूर्ण वापर करून त्यांचा सर्वांगिण विकास करणारी शिक्षण पद्धती असावी, जी त्यांना पुढील आयुष्यात जगण्याचे बळ देणारी असेल. जर्मनी या देशातील शिक्षणपद्धती अशीच विचारपूर्वक आणि मुलांच्या सर्वांगिण विकासाला पूरक ठरणारी आहे. ‘मिसलेनियस वर्ल्डच्या’ या भागात आपण जर्मनीची शिक्षण पद्धती (German Education System) समजून घेणार आहोत.

तुम्ही कधी विचार केला आहे का, की जर्मनी सातत्याने शिक्षणासाठी जगातील अव्वल देशांमध्ये का आहे? त्यांची प्रणाली इतकी खास कशामुळे आहे आणि ती जगभरातील इतरांपेक्षा वेगळी कशी आहे? चला तर मग आज आपण जर्मन शिक्षण पद्धतीची रहस्ये जाणून घेऊ.

जर्मन शिक्षण पद्धती जाणून घेताना तुम्ही अशा ठिकाणाची कल्पना करा, जिथे शिक्षण केवळ तथ्ये आणि आकडे लक्षात ठेवण्याबद्दल नाही तर गंभीर विचार, सर्जनशीलता आणि व्यावहारिक कौशल्ये वाढवण्याबद्दल आहे. जर्मन शिक्षण व्यवस्थेचे हेच उद्दिष्ट आहे. सुरुवातीच्या काळापासून ते आधुनिक काळातील संरचनेपर्यंत, ही शैक्षणिक प्रणाली कार्यक्षमता आणि परिणामकारकते बाबत आदर्श बनवण्यासाठी विकसित झाली आहे. याच शिक्षण प्रणालीच्या माध्यमातूनच जगातील काही तेजस्वी विचारसरणीचे संशोधक जसे की अल्बर्ट आईनस्टाईन आणि अनेक कुशल कामगार निर्माण झाले आहेत. 

पण जर्मन शिक्षणपद्धती (German Education System) नेमकी कशामुळे टिकते?  व्यावसायिक प्रशिक्षण, युनिक ट्रॅकिंग सिस्टीम किंवा येथील परवडणारे उच्च शिक्षणाचे पर्याय यांपैकी कशाचा जास्त परिणाम या देशाच्या प्रगतीमध्ये आहे.  या लेखात, याच सर्व मुद्यांचा सखोल अभ्यास केला आहे. जर्मनीने जगाला प्रभावित करण्यासाठी एक शैक्षणिक ‘पॉवरहाऊस’ कसे तयार करायचे याचे व्यवस्थापकीय मॉडेल तयार केले आहे. तेच मॉडेल आपण या लेखातून जाणून घेत आहोत.

जर्मन शिक्षण शैलीचा पाया (German Education System)

अर्ली चाइल्डहुड एज्युकेशन  आणि प्राथमिक शाळा – जर्मनीमध्ये मुलांचे प्राथमिक शाळेत पाऊल ठेवण्यापूर्वीच, त्यांचे लहानसहान गोष्टींचे शिक्षण सुरू होते. मुलांच्या आयुष्याची पहिली पाच ते सहा वर्षे त्यांच्या सर्वांगिण विकासासाठी महत्त्वाची असतात हे ओळखून, जर्मनीमध्ये बालपणातील शिक्षणावर जास्त भर दिला जातो. 

किंडरगार्टन्स किंवा “किटाज” या नावाने बालशिक्षणकेंद्रांना  जर्मनीमध्ये ओळखले जाते. खरं तर किटाज हे एक प्रकारचे पाळणाघरं (Daycare center) वाटू शकतात. त्यांची संकल्पना त्याच आधारावर आहे. परंतु ही केंद्रें फक्त पाळणाघरं नाहीत,  ही शिकण्याची आणि मुलांच्या सर्वांगीण वाढीची ठिकाणे आहेत, जिथे तीन वर्षांची मुले आवश्यक सामाजिक कौशल्ये, सर्जनशीलता आणि शिकण्याची आवड विकसित करू लागतात. 

पण येथे फक्त मुलांच्या शिक्षणाची सुरूवात करून दिली जाते. त्यामुळे येथे मुलांची उपस्थिती पूर्णपणे ऐच्छिक आहे!  पालकांना त्यांच्या लहान  मुलांना ‘किटा’ मध्ये पाठवायचे की घरी ठेवायचे हे निवडण्याचे स्वातंत्र्य त्यांना आहे.  आता, आपण  प्राथमिक शाळा किंवा जर्मन लोक ज्याला ग्रुनशुलं (Grundschule)  म्हणतात त्याबद्दल बोलूया.

प्राथमिक शाळा/ ग्रुनशूलं – (Grundschule)

इथूनच खरी जर्मन शिक्षणपद्धतीच्या (German Education System) शिक्षणाच्या वैशिष्ट्यांची सुरूवात होते! मुले साधारणपणे वयाच्या सहाव्या वर्षी या शाळेची सुरुवात करतात. काही राज्यांमध्ये हे वय चारही आहे. मुलांच्या भावी शिक्षणाचा पाया येथेच घातला जातो. परंतु येथे कठोर, एकसुरी शिक्षण दिले जात नाही.  जर्मन प्राथमिक शाळा खेळावर आधारित क्रिया आणि अनुभवांद्वारे शिकण्याची आवड वाढवण्यावर भर देतात. 

जर्मन प्राथमिक शिक्षणाचा (German Education System) एक अनोखा पैलू म्हणजे बाहेरील वातावरणातील शिक्षणावर भर. बऱ्याच शाळांमध्ये “वन दिवस” (Forest day ) साजरे केले जातात. जेथे मुलं संपूर्ण शालेय दिवस निसर्ग शोधण्यात, किल्ले बांधण्यात आणि पर्यावरणाबद्दल शिकण्यात  घालवतात. पाइनकोनची (झाडांची फळे-फुले) गणना करून अंकगणित शिकवले जाते किंवा त्यांच्या नैसर्गिक अधिवासात कीटकांचे निरीक्षण करून जीवशास्त्राचा अभ्यास केला जातो. त्यामुळेच जर्मन मुले लहानपणापासूनच निसर्गाशी एकरूप असतात!  जर्मन प्राथमिक शाळांमध्ये सामाजिक कौशल्ये आणि भावनिक बुद्धिमत्ता विकसित करण्यावरही भर दिला जातो. मुले सांघिक कार्य, सहानुभूती आणि संघर्ष निराकरणाचे महत्त्व शिकतात, अशी कौशल्ये जी त्यांना त्यांच्या आयुष्यात कायम उपयोगी ठरतात. जर्मन शिक्षणव्यवस्थेचे आणखी एक वैशिष्ट्य म्हणजे येथे कुठल्याही शालेय टप्प्यावर गणवेश नाही. प्राथमिक, माध्यमिक, महाविद्यालय कोठेही गणवेश (युनिफॉर्म) नाहीत. विद्यार्थी आपल्या आवडीचे रोजचे कपडे परिधान करतात.

 एक सुंदर शालेय परंपरा –  “Schultüte”

शाळेच्या पहिल्या दिवशी, जर्मन मुलांना शालेय साहित्य, खेळणी आणि खाऊ भरलेला एक मोठा सजवलेला कागदी शंकू (कागदी कोन) मिळतो. जसे की  सप्टेंबरमध्ये मुलांना ख्रिसमसचे गिफ्ट देण्यात येते. मुलांच्या शाळेच्या पहिल्या दिवसाची सुरूवात अशी सुंदररित्या करण्यात येते.

क्रॉसरोड्स: माध्यमिक शिक्षण आणि ट्रॅकिंग सिस्टम 

या टप्प्यापासूनच इथे गोष्टी खरोखर मनोरंजक बनतात! प्राथमिक शाळेनंतर, जर्मन विद्यार्थ्यांना त्यांच्या शैक्षणिक प्रवासात – ट्रॅकिंग सिस्टीममध्ये एक निर्णायक क्षणाचा सामना करावा लागतो.  जर्मन माध्यमिक शिक्षण प्रणाली (German Education System) वेगवेगळ्या प्रकारच्या शाळांमध्ये विभागली गेली आहे, प्रत्येक शाळा वेगवेगळ्या शैक्षणिक क्षमता आणि करिअरच्या आकांक्षा पूर्ण करण्यासाठी तशा अभ्यासक्रमासहीत बनवण्यात आल्या आहेत. वयाच्या 10 किंवा 12 च्या आसपास (राज्यावर अवलंबून), विद्यार्थ्यांना तीन मुख्य प्रकारच्या माध्यमिक शाळांपैकी एकासाठी शिफारस केली जाते:

1. गिन्मॅजियम :

हा शैक्षणिकदृष्ट्या सर्वात कठोर पर्याय आहे, जो विद्यार्थ्यांना विद्यापीठाच्या (German Education System) अभ्यासासाठी तयार करतो. हे उच्च शिक्षणासाठी एक्सप्रेस ट्रेनसारखे आहे! येथे मुलं अभ्यासाबरोबरच संगीत, चित्रकला, खेळ या सर्वांमध्ये निपूण बनवले जाते. भारतात जसे फक्त मार्कांवरून वर्गांच्या तुकड्या ठरवल्या जातात तसे येथे विद्यार्थ्यांच्या एकुण बौद्धीक कुवत आणि इतर कौशल्ये यांच्या आधारावर शाळांचे प्रकार करण्यात आले आहेत. प्राथमिक शाळेनंतर तुम्हाला कोणत्या शाळेचा पर्याय योग्य ठरेल हे पालक शिक्षकांच्या मार्गदर्शनाखाली ठरवतात. या शाळा प्रकारातील अभ्यासक्रमाचे पुस्तकंही जास्त विस्तारित असतात. या प्रकारातील मुलांना पुढे संशोधनात्मक किंवा विद्यापीठाचे शिक्षण घ्यायला सोपे जावे त्यानुसार अभ्यासक्रमाची आखणी केली जाते.  

2. रियलशुल (Realschule ) :

शाळेचा हा दुसऱ्या स्तराचा प्रकार म्हणू शकतो. व्यावसायिक आणि शैक्षणिक विषयांवर लक्ष केंद्रित करणारा एक मध्यम पर्याय. वाटेत अधिक थांबे असलेली लोकल ट्रेन म्हणून या शाळेची आपण कल्पना करू शकतो. जेणेकरून त्यांना त्याची ओळख होते. गिन्मॅजियम शाळा प्रकारापेक्षा रियलशूलं चा अभ्यासक्रम संपूर्णतः वेगळा असतो.

3. हाउप्टशूल (Hauptschule)  :

शाळेच्या या प्रकारात विद्यार्थ्यांना अधिक व्यावहारिक शिक्षण दिले जाते. या प्रकारच्या शाळा विद्यार्थ्यांना व्यावसायिक प्रशिक्षण देतात  किंवा प्रशिक्षणार्थीं म्हणून त्यांना तयार केले जाते. माध्यमिक शाळा (German Education System) सुरू असतानाच मुलांना काही टप्प्यांवर हे व्यावसायिक प्रशिक्षण दिले जाते.  आता, तुम्ही विचार करत असाल की, इतके मोठे निर्णय घेण्यासाठी ते थोडे लहान आहे का?” खरं तर असं वाटणं सहाजिक आहे.  

जर्मन शिक्षणपद्धतीतील  हा पैलू बराच चर्चेचा विषय झाला आहे. समीक्षकांचा असा युक्तिवाद आहे की ते सामाजिक असमानतेला बळकटी देऊ शकते, तर समर्थकांचा दावा आहे की ते अधिक अनुरूप शिक्षणासाठी पाठबळ देते.

या सगळ्या प्रकारच्या शाळांच्या पद्धतीनूसार शिक्षण देण्यात येत असले तरी, यातील एक आश्वासक बाब अशी आहे की, संपूर्ण माध्यमिक शिक्षणाच्या प्रवासात तुमचे मूल कायमस्वरूपी याच एका प्रकारच्या शाळांमध्ये रहात नाहीत. विद्यार्थ्यांचे कार्यप्रदर्शन सुधारल्यास किंवा त्यांची आवड बदलल्यास ते शाळेच्या प्रकारांमध्ये अदलाबदल करू शकतात. हे तुमच्या गंतव्यस्थानासाठी अनेक GPS मार्ग असण्यासारखे आहे. आवश्यक असल्यास तुम्ही त्यांचा पुर्नविचार करू शकता!

जर्मन माध्यमिक शिक्षणातील (German Education System) सर्वात अद्वितीय पैलूंपैकी एक म्हणजे अनेक शाळांमधील ड्युअल-ट्रॅक प्रणाली. याचा अर्थ व्यावसायिक प्रशिक्षणासोबत शैक्षणिक विषयही शिकवले जातात. त्यामुळे, तुम्ही गोएथे आणि पायथागोरसबद्दल शिकत असताना, तुम्हाला मेकॅनिक्स किंवा व्यवसाय प्रशासनाचा अनुभवही मिळत असतो. एका दगडात दोन पक्षी मारण्यासारखे हे आहे.

या चारही प्रकारच्या शाळांमध्ये अनेक प्रयोगशील उपक्रम चालत होत असल्याने जर्मन शाळांचा (German Education System) नियोजीत वेळ थोडा जास्त वाटतो. सकाळी साधारण  सकाळी पाऊणे आठ ते दुपारी साडे तीन पर्यंत शाळांची वेळ आहे. माध्यमिक शाळा सहसा अर्ध्या दिवसाच्या वेळापत्रकावर चालतात, वर्ग साधारणपणे 1 किंवा 2 च्या सुमारास संपतात. त्यांच्यापुढे अनेक उपक्रम चालतात.यामुळे अभ्यासेतर क्रियाकलाप, गृहपाठ किंवा अर्धवेळ नोकरीसाठी भरपूर वेळ मिळतो. पण हे वाटतं तितकं सोपं सुद्धा नाही. हे सर्व करताना जरा जास्त कष्ट करावे लागू शकतात हे मात्र खरे.॰॥. … .  

द क्राउन ज्वेल: व्यावसायिक शिक्षण आणि प्रशिक्षणार्थी –

बऱ्याच जणांना जर्मन शिक्षण व्यवस्थेचे (German Education System) हे एक मुख्य शस्र वाटते ते म्हणजे  व्यावसायिक शिक्षण आणि प्रशिक्षणार्थी म्हणून जे काही शिक्षण प्रदान केले जाते. याच पद्धतीमुळे जर्मनीतील मुले अनेक कार्यक्षेत्रात चमकतात.अशा प्रणालीची कल्पना करा जिथे तुम्ही शिकत असताना कमाई करू शकता, व्यावहारिक कौशल्ये मिळवू शकता आणि पदवीनंतर लागलीच तुम्हाला नोकरी मिळण्याची शक्यता जास्त आहे, कारण तुम्ही शालेय जीवनापासूनच कामाचा अनुभव मिळवलेला आहे.  

 जर्मनीमध्ये, अनेक विद्यार्थ्यांसाठी हे वास्तव आहे. देशाची दुहेरी व्यावसायिक प्रशिक्षण प्रणाली ही जगप्रसिद्ध आहे, ज्यामध्ये शालेय  वर्गातील अभ्यासक्रम आणि परिक्षा, सूचनांसह नोकरीवर असलेल्या प्रशिक्षणाचीही त्याला जोड दिली जाते.ही पद्धत कशी राबवली जाते ते पाहू : विद्यार्थी त्यांचा वेळ व्यावसायिक शाळा (Berufsschulen) आणि प्रत्यक्ष कामाच्या ठिकाणी विभागतात. ते आठवड्यातून दोन दिवस शालेय शिक्षण सिद्धांतामध्ये घालवू शकतात आणि उर्वरित आठवडा ते त्यांना नेमून दिलेल्या कार्यक्षेत्रासाठी आपला वेळ देऊन कार्य करतात.

 ही शिक्षण पद्धत (German Education System) केवळ सुतारकाम किंवा प्लंबिंगसारख्या पारंपारिक व्यवसायांसाठी नाही. तर जर्मनीत 300 हून अधिक मान्यताप्राप्त व्यवसायांमध्ये शिकाऊ उमेदवारी दिली जाते जसे की, बँकर्सपासून बेकर्सपर्यंत, मेकॅट्रॉनिक्स अभियंते ते मीडिया डिझाइनर. प्रत्येक क्षेत्रासाठी हे अंमलात आणले जाते. या पद्धतीतील सर्वात छान गोष्टींपैकी एक म्हणजे ती विविध व्यवसायातील भागधारकांना  एकत्र आणते. सरकार, कामगार, व्यावसायिक आणि कामगार संघटना सर्व प्रशिक्षण नियम विकसित करण्यासाठी आणि शिकाऊ उमेदवारांची गुणवत्ता सुनिश्चित करण्यासाठी एकत्र काम करतात.

या शिक्षण प्रणालीचे (German Education System) फायदे काय आहेत ?

विद्यार्थ्यांसाठी ही शिक्षण प्रणाली म्हणजे डबल धमाका आहे. ते प्रशिक्षण घेत असताना त्यांना मोबदला मिळतो, कामाचा मौल्यवान अनुभव मिळतो आणि बऱ्याचदा शिक्षण पूर्ण होत असतानाच त्यांना नोकरी उपलब्ध असते. तसेच कंपन्याकडे सुद्धा त्यांच्या भावी कामगारांना आकार देण्याची आणि कुशल कामगारांचा स्थिर पुरवठा सुनिश्चित करण्याची ही एक संधी समजली जाते.

संपूर्ण देशासाठीचे महत्त्व –  

जर्मनीत बेरोजगारीचा दर फार कमी आहे तसेच येथील मजबूत अर्थव्यवस्थेच्या यशात येथील शिक्षण पद्धतीचा (German Education System) वाटा फार मोठा असल्याचे तज्ञ सांगतात. खरं तर शालेय पातळीवरून हे शालेय उपक्रम  राबवणे हे वाटते तितके सोपे नाही. अनेक आव्हाने, अडचणी जर्मन सरकारपुढेही आहे. डिजिटलायझेशनच्या वाढीसह आणि नोकरीच्या बाजारपेठेत बदल होत असताना, प्रशिक्षण कार्यक्रम अद्ययावत आणि अनुकूल करण्याची येथे सतत आवश्यकता भासते आहे. आणि लिंग समानतेच्या दृष्टीने अजून येथेही मोठे काम बाकी आहे. अशा सर्व बाबी लक्षात घेऊन येथील शिक्षण व्यवस्था अद्यावत केली जात आहे.

उच्च शिक्षण: विद्यापीठे, संशोधन आणि नवोपक्रम जर्मनी शिक्षण व्यवस्थेच्या (German Education System) उतरंडीतील सर्वात वरच्या भागाची माहिती घेणेही तेवढेच महत्त्वाचे आहे. जर तुम्हाला आधी पाहिलेले स्तर प्रभावी वाटत असतील तर, जर्मनीमध्ये विद्यापीठातील विद्यार्थ्यांसाठी म्हणजे उच्च शिक्षण घेणाऱ्यांसाठी काय आहे ते पाहणेही वैशिष्ट्यपूर्ण आहे. ज्या मुलांचे माध्यमिक शिक्षण गिन्मॅजियम या शालेय स्तरावर झाले असेल तर त्या विद्यार्थ्याला जर्मनीत त्वरीत उच्च शिक्षणाची संधी मिळू शकते.

त्यासाठी विविध राज्यात उत्तम विद्यापीठं आहेत. मात्र जर एखाद्याचे माध्यमिक शिक्षण दहावी पर्यंत रियलशूल किंवा अन्य दोन शाळांमधून पूर्ण झाले असेल तर त्या विद्यार्थ्याला विद्यापीठात प्रवेश मिळवण्यासाठी एक विशेष परीक्षा द्यावी लागते. त्यात यश मिळाले तरच त्याला विद्यापीठात प्रवेश मिळू शकतो.

जर्मन उच्चशिक्षणातील काही ठळक वैशिष्ट्ये.

बहुतेक जर्मन राज्यांमध्ये, (German Education System) विद्यापीठीय शिक्षण अक्षरशः विनामूल्य आहे! विद्यार्थी किंवा पालकांना त्यासाठी कोणतेही कर्ज काढावे लागत नाही. आपण हजारो युरोंचे शिक्षण शुल्क कसे परत करणार आहोत याची काळजी न करता येथे आपण पदवीधर होण्याची कल्पना करू शकता ?

पण मोफत म्हणजे कमी दर्जाचे शिक्षण असा विचार तुम्ही करू नका. जर्मन विद्यापीठे (German Education System) त्यांच्या शैक्षणिक उत्कृष्टतेसाठी आणि संशोधन उत्पादनासाठी प्रसिद्ध आहेत. हेडलबर्ग युनिव्हर्सिटी (१३८६ मध्ये स्थापित) आणि बर्लिनचे हम्बोल्ट युनिव्हर्सिटी यांसारख्या युरोपमधील काही सर्वात जुनी आणि प्रतिष्ठित विद्यापीठे या देशात आहेत. जर्मन उच्च शिक्षणाचा एक अनोखा पैलू म्हणजे विद्यापीठे (Universitäten) आणि उपयोजित विज्ञान विद्यापीठे (Fachhochschulen) यांच्यातील फरक.

विद्यापीठे सैद्धांतिक आणि संशोधन-केंद्रित अभ्यासांवर अधिक लक्ष केंद्रित करतात, तर फॅचोचशूलेन अधिक व्यावहारिक, उद्योग-देणारे प्रकल्प देतात. हे एक सिद्धांतवादी किंवा अभ्यासक यापैकी निवडण्यासारखे आहे. दोन्ही मौल्यवान आहेत, परंतु दोन्ही प्रकाराचे भिन्न सामर्थ्य आहेत आणि हे प्रकार करिअरची भिन्न उद्दिष्टे पूर्ण करतात.

जर्मन विद्यापीठांमध्ये संशोधन हा एक मोठा करार आहे. उच्च शिक्षणाच्या (German Education System) हम्बोल्टियन मॉडेलला अनुसरून शिक्षण आणि संशोधन यांची सांगड घालण्याची देशाची प्रदीर्घ परंपरा आहे. याचा अर्थ असा की विद्यार्थ्यांना त्यांच्या अभ्यासाच्या सुरुवातीपासूनच अत्याधुनिक संशोधन प्रकल्पांमध्ये भाग घेण्याची संधी असते. या पद्धतीमुळे अनेक क्षेत्रात शोध लागण्यासाठी त्यांचा फायदा होतो. खरं तर हे सर्व शिक्षण फक्त पुस्तकी शिक्षण नाही.

 जर्मन युनिव्हर्सिटी लाइफमध्येही त्यांच्या विविध पद्धती आहेत. उदाहरणार्थ, “Schein” पद्धती घ्या. येथे ग्रेड ऐवजी, विद्यार्थी अनेकदा त्यांनी पूर्ण केलेल्या प्रत्येक कोर्ससाठी वेगळी प्रमाणपत्रे मिळवतात. त्याचा त्यांना संपूर्ण कोर्स मध्ये फायदा होत असतो.

विद्यार्थांना मिळणारी वाहतूक सुविधा .

अल्प शुल्क आकारून विद्यार्थ्यांना त्यांच्या शहरात आणि काहीवेळा संपूर्ण राज्यात सार्वजनिक वाहतुकीचा अमर्याद वापर करता येतो. शिक्षण सूरू असताना विद्यार्थ्यांना सर्व शहर फिरण्यासाठी हे तिकीट फार महत्त्वाचे ठरते. विद्यार्थी त्याचा चांगला उपयोग करतात.

समस्या –

संपूर्ण युरोपमध्ये उच्च शिक्षणाचे प्रमाणीकरण करण्याचे उद्दिष्ट असलेल्या बोलोग्ना प्रक्रियेमुळे काही समस्या वाढत आहेत. आणि शैक्षणिक स्वातंत्र्य आणि अधिक संरचित अभ्यास कार्यक्रमांची गरज यांच्यातील समतोल याबद्दल सतत वादविवाद चालू आहेत.

सरकारी जर्मन शाळेत जर्मन अनिवार्य, इंग्रजीचे दुय्यम स्थान –

जर्मन शिक्षण पद्धती (German Education System) खूपच चांगली आहे मात्र, तुम्ही जर मूळ जर्मन नसाल, दुसऱ्या देशातून स्थलांतर केले असेल तर तुमच्या मुलाला जर्मन भाषा येणे अनिवार्य आहे. त्याशिवाय तो जर्मन सरकारी शाळांमध्ये टिकू शकत नाही. मात्र एक चांगले आहे, की कोणत्याही वयात तुमचे मूल या देशात आले तरी या शाळा जर्मन भाषेच्या वर्गात त्याला सामावून घेतात.

त्यासाठी येथे खास जर्मन भाषेचे वर्ग घेतले जातात. त्याला येथे इंटिग्रेशन कोर्स असे म्हणतात. सुरूवातीपासून जर्मन भाषेचे धडे देऊन तुमचे मूल जसजशी ती भाषा आत्मसाद करेल त्याप्रमाणात आणि त्याच्या वयानुसार त्याचा शालेय वर्ग ठरवण्यात येतो आणि पुढे त्याचे शालेय शिक्षण सुरू करण्यात येते.

जर्मन शिक्षण प्रणालीचा वारसा आणि भविष्य –

जर्मन शिक्षण पद्धतीच्या (German Education System) अभ्यासातून हे समजते की, बालपणातील शिक्षणाच्या पोषक वातावरणापासून ते विद्यापीठांच्या कठोर शैक्षणिक मानकांपर्यंत, जर्मनीने वैयक्तिक वाढ आणि सामाजिक गरजा या दोन्हींना प्राधान्य देणारी प्रणाली तयार केली आहे.

जर्मन शिक्षण पद्धती (German Education System) ही एखाद्या सुंदर वाद्याच्या धून सारखी आहे, जेथे शिक्षण क्षेत्रातील प्रत्येक विभाग एकमेकांशी संलग्न राहून त्यातून मुलांचे सुंदर, आश्वासक भवितव्य घडवत आहे. शैक्षणिक उपक्रमांसोबत व्यावसायिक प्रशिक्षणावर भर दिल्याने आपल्या सर्व क्षमता आणि आवडी माहीत असलेले विद्यार्थी स्वतःचे स्थान शोधू शकतात. शिक्षण संस्था आणि उद्योग यांच्यातील घनिष्ट सहकार्य प्रणालीला वास्तविक-जगातील गरजांना ही शिक्षण पद्धती योग्य प्रतिसाद देत असल्याचेच यातून बघायला मिळते.

शिक्षण हे केवळ पुस्तकी नसावे, तर त्याने विद्यार्थ्यांना त्याच्या सर्व गुणांना पैलू पाडून पुढील जीवनासाठी तयार केले पाहिजे. पुस्तकी संकल्पना मुलांनी आत्मसाद करायलाच हव्या परंतू असेही शिक्षण त्यांना मिळायला हवे ज्याचा उपयोग ते स्वतःच्या दैनंदिन आयुष्यात यशस्वी होण्यासाठी करतील. आणि जर्मन शिक्षण पद्धती त्यात बऱ्याचअंशी यशस्वी आहे असे म्हणता येईल.

पुढील काळात जर्मन शिक्षण प्रणाली (German Education System) आणखी उत्क्रांत, अनुकूल आणि प्रयोगशील होत राहील. सध्याची ही शिक्षण प्रणाली मजबूत पाया आणि नवनिर्मितीच्या दृष्टीकोनातून निर्माण केली आहे. असे असल्यामुळे 21 व्या शतकातील आणि त्यापुढील आव्हानांना सामोरे जाण्यासाठी ही पद्धत नक्कीच चांगली आहे.

अनेक मोटर गाड्यांचे डिजाईन जर्मनीमध्ये तयार झाले आहेत किंवा पुरातत्व शास्राविषयीचे  मूलभूत संशोधन जर्मनीत झाले आहे, हे आपण जेव्हा वाचतो, तेव्हा मनात येते, त्या शोधांची सूरूवात कदाचित त्या संशोधकांच्या शालेय जीवनापासूनच झालेली असेल का ? तुम्हाला कशी वाटली ही शिक्षण पद्धती मला कमेंट करून नक्की कळवा.